Veilig en vlot scheepvaartverkeer

Nederlands Loodswezen werkte in 2024 succesvol samen met ketenpartners zoals de douane, Rijkswaterstaat, havenmeesters en Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK). Samen zorgen we voor een vlotte afhandeling van het scheepvaartverkeer. Digitale middelen ondersteunen just-in-time-aankomsten en -vertrekken en helpen onnodige scheepvaartbewegingen voorkomen.

Fysiek veilig

De aanbevelingen die de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) heeft gedaan naar aanleiding van het dodelijk ongeval bij IJmuiden in maart 2023 heeft Nederlands Loodswezen opgevolgd. In 2024 stond veilig werken centraal in bewustwordingscampagnes, bijeenkomsten en de nieuwe video ‘Veilig werken op zee’. Dat leidde tot het gezamenlijke veiligheidsstatement ‘Samen Veilig & Vlot’ van NLc en NLBV.

Het statement weerspiegelt onze gemeenschappelijke ambitie dat iedereen altijd veilig en gezond thuiskomt. Het uitgangspunt is dat we te allen tijde als team opereren. Voor de loodsen en medewerkers persoonlijk zijn in het veiligheidsstatement vier kernwaarden opgesteld. Ze dragen optimaal bij aan veiligheid als ze: (1) verantwoordelijkheid nemen, (2) kennis en ervaringen delen, (3) feedback accepteren en geven en (4) daadkracht tonen door het goede voorbeeld te geven.

In de regio's worden ook persoonlijke veiligheidstrainingen (PVT) gegeven. Deze training maakt loodsen en medewerkers al in een vroeg stadium van hun carrière bewust van de risico’s en veiligheidsaspecten van hun beroep.

Sociale veiligheid

Begin 2024 is er een cultuuronderzoek uitgevoerd. Hieruit kwam naar voren dat er binnen NLBV significante verbeteringen mogelijk zijn op het gebied van cultuurbeleving. Om de veiligheid op de werkvloer te borgen werd in 2024 een meldpunt grensoverschrijdend gedrag ingesteld en de gedragscode geactualiseerd. Daarnaast is er een campagne ontwikkeld rond sociale veiligheid en een externe vertrouwenspersoon aangesteld voor de medewerkers.

Digitale veiligheid

De nieuwe EU-richtlijn NIS2 heeft als doel essentiële diensten beter te beschermen tegen cyberbeveiligingsrisico’s. Nederlands Loodswezen valt onder deze richtlijn. Dat betekent dat we onder toezicht staan van de overheid en een zorg- en meldplicht hebben bij eventuele bedreigingen voor ons netwerk- en informatiesysteem. NIS2 werd eind 2024 van kracht en wordt in 2025 omgezet in Nederlandse wetgeving.

Samen met de medewerkers werkten we aan de veiligheid van de organisatie. We deelden maandelijks lessen over incidenten op ons intranet, zodat iedereen zich bewust was van de risico’s van werken met data.

Ondermijning

Niet alleen cyberrisico’s zijn een reële dreiging. In en rond de zeehavens vinden veel activiteiten plaats die het daglicht niet kunnen verdragen. Denk daarbij vooral aan drugssmokkel. Om de bewustwording rond dit onderwerp te vergroten en ondermijning te herkennen organiseerden wij in 2024 meerdere interne personeelsbijeenkomsten. Daarnaast helpen wij autoriteiten door meldingen te doen van verdachte situaties.

Tijdens medewerkersbijeenkomsten hebben we het veiligheidsbewustzijn over de risico’s op ondermijning vergroot.

Publieke veiligheid

De veiligheid van de infrastructuur op zee en in de havens kreeg een geopolitieke dimensie door de toenemende spanningen in Europa. De aanwezigheid van de Russische schaduwvloot die bunkert op de Westerschelde, sabotageacties op zee in de Baltische regio en de kwetsbaarheid van de Rotterdamse haven waren reden voor reflectie. Nederlands Loodswezen houdt de ogen en oren open en maakt melding van verdachte situaties.

Tijdigheid loods aan boord

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft voorgesteld een norm voor levertijden te hanteren die is gebaseerd op de gerealiseerde levertijden voor regio’s Noord, Amsterdam-IJmond en Rotterdam-Rijnmond. Vervolgens heeft de ACM een norm voor de levertijden vastgesteld, uitgaande van een gelijkblijvende kwaliteit ten opzichte van voorgaande jaren. Net als voorgaande jaren is voor het boekjaar 2024 geen normpercentage voor regio Scheldemonden (de wetschepen) voorgesteld. Hiervoor is gekozen omdat meetresultaten van de wetschepen in deze regio beïnvloed kunnen worden door de Scheldevaart, wat een vertekend beeld geeft.

De geconsulteerde partijen hebben, net als voorgaande jaren, aangegeven dat zij de loodsen eerder aan boord wensen te hebben dan in de regeling staat omschreven. In de ‘Huidige werkwijze’ is de loods al eerder aan boord dan uit de ‘Regeling meldingen en communicatie scheepvaart’ volgt. Doorgaan met de ‘Huidige werkwijze’ is daarom gewenst en Nederlands Loodswezen geeft daar graag invulling aan. Daarom is uitsluitend het voorgenomen kwaliteitsniveau ten opzichte van de tijden van de huidige werkwijze weergegeven. Het is niet logisch een meting te doen ten opzichte van de regeling.

Onderstaande tabel geeft inzicht in het percentage scheepsreizen waarbij de loods binnen de normtijd aan boord is gekomen, afgezet tegen de norm zoals deze met de ACM is afgestemd.

Leren van incidenten

Over elk incident en bijna-incident op een schip met een Nederlandse loods aan boord, stelt de loods een verklaring op voor de regionale loodsencorporatie. Het gaat daarbij om alle incidenten en potentieel gevaarlijke situaties waarbij de loods betrokken is geweest tijdens het uitvoeren van zijn loodsdienstverlening.

De oorzaken van dit soort situaties hebben lang niet altijd te maken met het handelen van de loods. Het aantal verklaringen van onze loodsen, heeft dan ook geen directe relatie met de kwaliteit van onze dienstverlening. Toch willen we leren van elk incident en daarom registreren we elke melding. De regio’s wisselen hun bevindingen over incidenten en veiligheid uit met de Rijkshavenmeesters. Zij rapporteren op hun beurt aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat.

Volgens de richtlijnen voor de classificatie van scheepsongevallen verdelen we incidenten in de categorieën zeer ernstig (ZESO), ernstig (ESO) en minder ernstig (MESO). Daarnaast vermelden we het aantal near misses, situaties waarin niets ernstigs is gebeurd, maar die wel tot een ongeval hadden kunnen leiden. In 2024 werden in totaal 101 near misses gerapporteerd: Noord: 7, Amsterdam-IJmond: 20, Rotterdam-Rijnmond: 64 en Scheldemonden: 10.

In de regio hebben zich in de regio Rotterdam-Rijnmond in 2024 een ZESO en ESO incident voorgedaan:

21-2-2024 Saipem 7000 (ZESO)

Een offshore kraanplatform lijnt op om onder begeleiding van 6 sleepboten dok 7 van de tweede Werkhaven binnen te varen. Eenmaal voor de monding van dok 7 krijgt het platform een nadering naar een naast de dokingang gemeerd platform. Deze nadering kan niet tijdig worden gestopt waardoor een uitgebouwde stellage aan de zijkant van het gemeerde platform wordt geraakt. Op deze stellage, die afgedekt was met een zeil, was een medewerker verdekt aan het werk. De werknemer komt hierbij te overlijden.

5-5-2024 Fiona B (ESO)   

Een coaster is aan het afmeren in de Laurenshaven. Tijdens het verzetten van een tros komt deze in de schroef van de coaster terecht. Een bemanningslid raakt bekneld en bezwijkt uiteindelijk aan zijn verwondingen. Het incident is door de OVV beoordeeld als een arbeidsongeval en niet als een Nautisch Incident. Het havenbedrijf heeft hierom besloten dit incident als ESO te classificeren. Wij volgen deze classificatie.

Klachtenregistratie

Gebruikers van onze diensten kunnen een klacht indienen als zij van mening zijn dat de dienstverlening niet naar behoren is geweest. We registreren en beoordelen alle klachten volgens de richtlijnen van International Standards for Maritime Pilot Organizations (ISPO), en zorgen voor de terugkoppeling aan de indiener. Alle klachten leggen we vast, ongeacht of ze gegrond blijken. We hanteren daarbij twee categorieën: klachten over de loods (de dienstverlening aan boord) en klachten over de organisatie (de overige dienstverlening van Nederlands Loodswezen). We gebruiken de klachtenregistratie om onze dienstverlening continu te verbeteren.

Tuchtrechtspraak

Het tuchtcollege heeft begin dit jaar een klacht ontvangen van de bevoegde autoriteiten Groningen Seaports en Rijkswaterstaat tegen een tweetal registerloodsen van de RLc Noord. De klacht richtte zich op het buiten de definitieve tijpoort varen met de bulkcarrier Evmar op 26 januari 2024. 

Na een constructief gesprek met de twee loodsen in het bijzijn van de bevoegde autoriteiten GSP en RWS is de belangrijkste doelstelling van de tuchtprocedure bereikt: lering trekken en herhaling voorkomen. Om die reden hebben de vertegenwoordigers van GSP en RWS gezamenlijk besloten om verder af te zien van de klacht bij het tuchtcollege loodsen en deze is daarop in oktober ingetrokken.

Het bestuur van Rlc Noord heeft inmiddels maatregelen genomen om herhaling van dergelijke voorvallen te voorkomen. Ook is er overleg geweest met de bevoegde autoriteiten over de geplande vervolgacties.  

Inzet eigen vloot voor veilig en vlot scheepvaartverkeer

Het Loodswezen zet eigen vaartuigen en een gehuurde helikopter in om de dienstverlening te kunnen uitvoeren. In onderstaande paragraaf worden de samenstelling, de operationele beschikbaarheid en de eisen aan en het beheer van de vloot toegelicht.

• Drie loodsvaartuigen (stationsschepen) van gemiddeld elf jaar oud. Eén daarvan ligt permanent op zee voor de haven van Rotterdam en één loodsvaartuig ligt op zee buiten de Westerschelde. Daarnaast bezit het Loodswezen één reserveloodsvaartuig. Vanaf de loodsvaartuigen worden schepen met jollen beloodst.

• Acht jollen: alle jollen zijn van de P-klasse en zijn gemiddeld ruim elf jaar oud.

• Twee swath-tenders van gemiddeld negentien jaar oud. In 2016 en 2017 hebben de swath-tenders een midlife docking ondergaan, waarmee de levensduur is verlengd van vijftien naar twintig jaar. In 2024 is de opdracht gegeven voor de bouw van twee nieuwe swath-tenders.

• Tweeëntwintig tenders: deze tenders bestaan uit zes jetgedreven tenders van de Discovery-klasse van gemiddeld zesentwintig jaar oud waarvan er één als R&D-vaartuig operationeel is. Daarnaast zijn er tien jetgedreven tenders uit de A- en L-klasse van gemiddeld elf jaar oud, twee stalen schroefaangedreven tenders uit de H-klasse van gemiddeld negen jaar oud en vier jetgedreven tenders uit de M-klasse. De jetgedreven tenders zijn niet geschikt om te varen bij ijsvorming op zee. IJsvorming kan voorkomen tijdens winterse omstandigheden in het Waddenzeegebied. De twee stalen schroef-tenders zijn daarom beschikbaar in de noordelijke havens. Uitgangspunt is dat jaarlijks vervanging van één van de schepen binnen de vloot plaatsvindt.

Eisen aan en beheer van beloodsingsmiddelen

De kwaliteit van de vloot van Nederlands Loodswezen is hoog. In Nederland is de vloot juridisch in eigendom van Loodswezen Materieel B.V. Het Loodswezen stelt hoge eisen aan het onderhoud van zijn materieel en voldoet daarbij ten minste aan de eisen die de ILT (Inspectie Leefomgeving en Transport), de scheepvaartinspectie, fabrikanten en classificatiebureaus aan de beloodsingsmiddelen stellen.

Het Loodswezen hanteert een managementsysteem dat voldoet aan de eisen gesteld in onder meer de International Safety Management-regelgeving (ISM-code van de International Maritime Organization – of IMO) en de internationale ISO 9001-norm. Met deze systemen waarborgt Nederlands Loodswezen de kwaliteit van het beheer van de beloodsingsmiddelen en daarmee de veiligheid van zijn medewerkers en klanten.

De onderhoudswerkzaamheden voor onze vloot zijn gericht op het waarborgen van de technische inzetbaarheid, betrouwbaarheid en veiligheid van de schepen. Het onderhoudsmanagementsysteem toont in 2024 geen grote achterstanden. De vaartuigen zijn onderhevig aan technische inspecties door classificatiebureaus. Er zijn geen grote afwijkingen geconstateerd.

Operationele beschikbaarheid eigen vloot

Een vaartuig is operationeel beschikbaar als het vaartuig technisch beschikbaar is en er bemanning beschikbaar is om met het vaartuig te kunnen varen.

Om aan de capaciteitsvraag van vijftien tenders te kunnen voldoen, zijn zeventien tenders nodig. Echter, met het toenemen van levertijden, het ouder worden van de vaartuigen en beschikbaarheid van materialen en mensen, blijken zeventien tenders niet voldoende. Vanaf 2025 wordt ook gestart met het uit de vaart nemen van de oude tenders in de D-klasse. Eén tender in de Discoveryklasse wordt aangehouden (Enterprise) voor innovatieprojecten. Deze tender telt niet mee in de operationele beschikbaarheid.

Helikopter

Naast bovenstaande beloodsingsmiddelen maakt het Loodswezen gebruik van een (gehuurde) helikopter. In Nederland maken we in de volgende situaties gebruik van helikopterdiensten: 

1. als de kapitein hier expliciet om vraagt;

2. bij zogenaamde geul (rendez-vous)-reizen;

3. bij reizen met LNG-tankers (LNG beloodsingspunt Rotterdam-Rijnmond);

4. in het kader van een stormbeloodsing (als de loods niet op conventionele wijze aan boord kan komen).

In 2024 zijn in totaal 725 (2023: 1.565) helikoptervluchten uitgevoerd, waarmee 1.362 (2023 1.565) scheepsreizen zijn beloodst. Een combinatie van de huidige vloot, de inzet van de helikopter en het loodsen op afstand (LOA) leidt ertoe dat de Nederlandse zeehavens nagenoeg onder alle omstandigheden bereikbaar zijn. 

Opbouw van het loodsenkorps in ervaringsjaren

In Nederland zijn in totaal 467 loodsen ingeschreven per 31 december 2024 (31 december 2023: 468). De verdeling over het aantal ervaringsjaren laat zich als volgt weergeven:

De ervaring van loodsen zorgt voor veilig en vlot scheepvaartverkeer. Om in de toekomst te kunnen beschikken over de benodigde formatie om het aanbod van scheepvaartverkeer veilig, vlot en tijdig te kunnen beloodsen, wordt in de meerjarenbegroting een prognose gemaakt van de verwachte scheepsreizen. Deze wordt afgezet tegen de ontwikkeling van de formatie van gekwalificeerde loodsen. Dit is weergegeven in onderstaande grafiek.