2024 in vogelvlucht

Oorlog in Europa en onrust in het Midden-Oosten zorgden in 2024 voor onrust en onvoorspelbaarheid in de scheepvaart. Dat vertaalde zich in 1.902 minder geloodste scheepsreizen dan een jaar eerder. Onze prioriteit was en blijft veilig en vlot scheepvaartverkeer, naast verduurzaming, veiligheid en de dialoog met onze stakeholders.

Door het teruglopende aantal reizen en inkomsten kwam het systeem voor de vaststelling van de loodsgeldtarieven op basis van reizenramingen onder druk te staan. Dit stelde Nederlands Loodswezen voor flinke uitdagingen. We boekten een tekort aan inkomsten van 2,5% ten opzichte van de begroting, dat slechts gedeeltelijk kon worden opgevangen door lagere kosten.

Vorig jaar uitten we al onze zorgen over de Wet actualisatie markttoezicht registerloodsen (Wamr) en het price cap-systeem voor de vaststelling van de loodsgeldtarieven. Onderzoek toont aan dat we als organisatie met een 24/7-aanwezigheid niet de financiële wendbaarheid hebben die nodig is om onze efficiency te verbeteren in de mate die de Wamr veronderstelt. Ook in 2024 bleek het ramen van het juiste aantal reizen niet goed mogelijk.

Wij blijven als ‘marktpartij’ zoeken naar manieren om onze wendbaarheid te verhogen en kosten te verlagen bij een tegenvallend aantal reizen, zonder in te boeten op de dienstverlening. Dit is een lastige puzzel. We hebben het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) geïnformeerd over het risico dat aanhoudende onzekerheid over onze inkomsten kan leiden tot terughoudendheid bij toekomstige investeringsbeslissingen waardoor de continuïteit en de kwaliteit van de loodsdienstverlening onder druk kan komen te staan. We hopen dat de gesprekken die we met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat over de Wamr hebben opgestart, in 2025 worden voortgezet.

Met de introductie van Project Management Office (PMO) heeft NLBV een tool in handen om bij te sturen op de uitvoering van projecten en de financiële wendbaarheid enigszins te vergroten. PMO maakt het mogelijk om projecten te stroomlijnen en tijdig te prioriteren door ze te leiden en toetsen op basis van kwaliteit-tijdigheid-budget.

Ondanks deze uitdagingen werd Nederlands Loodswezen in de managementletter bij de jaarrekening door de accountant bijzonder hoog gewaardeerd, met slechts enkele bevindingen.

Veilig op zee en aan wal

Veiligheid op zee en aan wal had in 2024 hoge prioriteit. We zetten veilig werken centraal in bewustwordingscampagnes, medewerkersbijeenkomsten en met de video Veilig werken op zee.

In december presenteerde een werkgroep met vertegenwoordigers uit alle regio’s het nieuwe veiligheidsstatement: Samen Veilig & Vlot. Dit statement weerspiegelt de gedeelde ambitie van NLc en NLBV om ervoor te zorgen dat iedereen altijd veilig en gezond thuiskomt. Dit kan alleen door als team te opereren.

Voor loodsen en medewerkers betekent dit verantwoordelijkheid nemen, kennis en ervaringen delen, feedback geven en ontvangen, en daadkracht tonen door het goede voorbeeld te geven.

Incidenten

In 2024 was er een incident met een tender van Nederlands Loodswezen. In december 2024 kwam de tender ‘Apollo’ door een technische storing in aanvaring met een uitvarend schip. Een persoon raakte daarbij lichtgewond. Het interne onderzoek naar dit incident loopt nog.

Daarnaast vond in de regio Rotterdam-Rijnmond een ZESO (Zeer Ernstig Scheepvaart Ongeval) incident plaats met een dodelijk ongeval met de Saipem 7000.

Sociale veiligheid

Begin 2024 is er een cultuuronderzoek uitgevoerd. Hieruit kwam naar voren dat er binnen NLBV significante verbeteringen mogelijk zijn op het gebied van cultuurbeleving. Om de veiligheid op de werkvloer te borgen is in 2024 een meldpunt grensoverschrijdend gedrag ingesteld en de gedragscode geüpdatet. Ook werd een campagne ontwikkeld rond sociale veiligheid en is een externe vertrouwenspersoon aangetrokken voor medewerkers die hier behoefte aan hebben.

Digitale veiligheid

Eind 2024 is de EU-richtlijn NIS2 in werking getreden. Deze richtlijn heeft als doel essentiële organisaties en hun netwerk- en informatiesystemen beter te beschermen tegen cyberrisico’s. Door de NIS2-wetgeving valt Nederlands Loodswezen onder overheidstoezicht en heeft het een zorg- en meldplicht bij eventuele dreigingen. In 2025 wordt NIS2 omgezet in Nederlandse wetgeving.

Samen waakten medewerkers en loodsen in 2024 over de veiligheid van onze organisatie. Maandelijks deelden we lessen over cyberincidenten op ons intranet, zodat iedereen zich bewust was van de risico’s van werken met data. Bij ons meldpunt security- en datalekken werden in 2024 9 meldingen gedaan.

Als vitale schakel in de maritieme keten is Nederlands Loodswezen zich bewust van het belang van veerkracht en stabiliteit van de digitale systemen.

Ondermijning

In en rond de zeehavens vinden veel activiteiten plaats die het daglicht niet kunnen verdragen. Denk daarbij vooral aan drugssmokkel. Om de bewustwording rond deze dilemma’s te vergroten en ondermijning te herkennen, organiseerden wij in 2024 meerdere interne personeelsbijeenkomsten. Daarnaast hielpen we de autoriteiten door melding te doen van verdachte situaties.

Publieke veiligheid

De veiligheid van de Nederlandse infrastructuur op zee en in de zeehavens staat steeds meer onder druk door de toenemende oorlogsdreiging in Europa. In de Oostzee zijn al meerdere keren kabels beschadigd, grote bedrijven zijn wereldwijd doelwit van cyberaanvallen en de kwetsbaarheid van havens is een publiek geheim.

Met de ministeries van Defensie en I&W spraken we ook over de signaalfunctie voor loodsen. Vanuit hun aanwezigheid op schepen fungeren zij als de ogen en oren van onze samenleving en waken zij samen met andere partijen over de territoriale veiligheid van Nederland.

Nieuwe instroom

De instroom van nieuwe loodsen en de invulling van technische vacatures bleven een punt van zorg. We haalden er zelfs de regionale en landelijke media mee in augustus 2024. NLc en NLBV trekken samen op bij het op werven van loodsen en medewerkers.

Premaster mbo

In 2024 werd onze instroomdoelgroep voor de loodsen fors verbreed. Nederlands Loodswezen heeft samen met het Scheepvaart en Transportcollege (STC) in Rotterdam een premaster ontwikkeld waarmee mbo-studenten kunnen doorstromen naar het hbo. In 2025 start de eerste lichting studenten.

We werven ook door zichtbaar te zijn in de samenleving. Zo waren we aanwezig op maritieme beurzen en banenmarkten. Tijdens wereldhavendagen konden geïnteresseerden meevaren en het vak registerloods zelf ervaren. Van de doop van de tenders in de M-klasse ‘Mare’ en ‘Mees’ werd een ‘instroomfeestje’ gemaakt bij de zeevaartscholen op Terschelling en in IJmuiden. Studenten maakten zo op een unieke manier kennis met het werk van Nederlands Loodswezen.

Pilot bestuurdersopleiding

De maatschappij wordt steeds complexer en dat heeft gevolgen voor het werk van onze bestuurders. Om de basisvaardigheden van de bestuurders te versterken, heeft de Bestuursraad in 2024 de pilot Bestuurdersopleiding geïntroduceerd. De pilot was een mix van onderwijs in praktische kennis en in managementvaardigheden. Er was onder meer aandacht voor managementvaardigheden, vergadertechnieken, coaching en organisatiekunde. In 2025 worden ook wet- en regelgeving en organisatiekunde als onderwerpen toegevoegd.

Kennis vergroten

Kennis delen en kennis ophalen is vitaal voor onze organisatie. Onze nieuwe werkgroep Research & Development (R&D) volgt de vele technologische, digitale en juridische ontwikkelingen op de voet. Denk daarbij aan autonoom varen, nieuwe navigatieondersteunende middelen en loodsen op afstand. De werkgroep zorgt voor focus en stelt prioriteiten in de ontwikkelingen. In de werkgroep R&D werken loodsen samen met een externe kwartiermaker.

Betrokken loodsen

Regio Rotterdam-Rijnmond organiseerde twee symposia voor de registerloodsen. Doel hiervan was de loodsen informeren, hun input ophalen voor het herziene beleidsplan en hun betrokkenheid vergroten. De kleinschalige opzet van de symposia verlaagde de drempel voor de loodsen om mee te praten over voor onze organisatie belangrijke thema’s als innovatie en toekomst, financiën en efficiëntie.

Verduurzaming

De verduurzaming van de middelen van Nederlands Loodswezen vorderde in 2024 gestaag. In 2024 zijn drie nieuwe tenders in de M-klasse in de vaart genomen. Hiermee realiseren we een brandstofbesparing van circa 30% ten opzichte van de tenders in de Aquila- en L-klasse.

Nederlands Loodswezen zet steeds vaker biobrandstoffen in bij het loodsenvervoer. In regio Rotterdam-Rijnmond kunnen de nieuwe helikopters vliegen met biobrandstof en in regio Scheldemonden is een proces gestart om taxivervoer volledig elektrisch te maken. Vanaf medio 2026 krijgt regio Scheldemonden bovendien twee nieuwe swaths met hybride voortstuwing en een elektrisch aandrijfsysteem.

Ook bij de kantoren werd een flinke verduurzamingsslag gerealiseerd. De kantoren hebben energielabel A en voor het wagenpark is het aantal (snel)laders fors uitgebreid.

In de Pistoolhaven in Rotterdam is de bouw gestart van de nieuwe helihangar. De hangar wordt uitgerust met zonnepanelen en een warmtepomp. Regio Rotterdam-Rijnmond onderzoekt of ze battery packs kan aanschaffen. Vanwege dreigende netcongestie is de vraag naar elektriciteit groter dan netbeheerders kunnen leveren. Met de battery packs wil de regio elektriciteitspieken opvangen en de continuïteit van haar bedrijfsvoering blijven waarborgen.

Digitaal

Data en digitalisering werden in 2024 opnieuw ingezet voor verduurzaming en het optimaliseren van de efficiency. Vlootbeheer, varende dienst en ICT gebruiken binnen het project Lutine steeds vaker data voor het maken van analyses voor onder meer brandstofbesparing en onderhoudsmonitoring. Denk daarbij aan het combineren van gegevens over brandstofgebruik met g-krachten, weersomstandigheden en vaargedrag.

Project RADAR (Robotisering, Automatisering, Digitalisering als Resultaat) gaat een nieuwe fase in. Na de implementatie bij HR en bemanningszaken, wordt nu gestart met de implementatie van software bij vlootbeheer, inkoop, finance en ICT. Begin 2025 kozen we voor één softwareleverancier die afdelingen zoveel mogelijk op maat bedient.

Sinds juli 2024 vallen we onder het 'Besluit CO₂-reductie werkgebonden personenmobiliteit’, waarvoor we inmiddels data registreren.

Dialoog met de stakeholders

Betrokken, betrouwbaar en deskundig zijn de drie kernwaarden van onze organisatie. Ook samenwerking – intern en met ketenpartners - staat hoog in het vaandel. Uit het tweejaarlijkse klanttevredenheids-
onderzoek bleek dat loodsen en havenmeesters intensief samenwerkten en elkaar goed aanvulden. Kapiteins gaven de loodsdienstverlening, net als voorgaande jaren, een hoge waardering van een 9,2.

Landelijk en regionaal staan we voortdurend in contact met onze ketenpartners en stakeholders in het kader van kennisdeling en ketenoptimalisatie. In maart hielden wij het symposium ter ere van 35 jaar verzelfstandiging van Nederlands Loodswezen. Stakeholders dachten enthousiast mee over de toekomst en kwamen met waardevolle verbeterpunten voor onze organisatie. Deze input nemen we mee bij de ontwikkeling van de nieuwe missie, visie en strategie (MVS). Het symposium was een succes en voor herhaling vatbaar.

In april kwamen loodsen uit de hele wereld naar Rotterdam voor IMPA 2024. Tijdens dit congres bespraken we gezamenlijk actuele thema’s, zoals werken in oorlogsgebied en actualisatie markttoezicht registerloodsen (Wamr. De deelnemers concludeerden dat de organisatie van de loodsdienst in Nederland uitermate succesvol is. Het loodsen van schepen is een ervaringsberoep waarbij continuïteit en stabiliteit de sleutel zijn voor succes.